Hộp số ô tô là bộ phận quan trọng, có chức năng truyền sức mạnh từ động cơ đến hệ dẫn động, từ đó điều khiển tốc độ xe. Nó hoạt động dựa trên nguyên lý thay đổi tỷ số truyền, tác động đến mô men xoắn ở bánh xe, cho phép tăng giảm tốc độ theo ý muốn. Bài viết này của hondahanoi.vn sẽ cung cấp chi tiết về các loại hộp số, nguyên lý hoạt động, ưu nhược điểm và các lỗi thường gặp.
1. Vai Trò Của Hộp Số Trên Ô Tô
Hộp số đóng vai trò then chốt trong việc vận hành xe ô tô. Nó đảm nhiệm các chức năng quan trọng sau:
- Điều chỉnh tốc độ: Thay đổi tỷ số truyền để điều chỉnh mô men xoắn tại bánh xe chủ động, giúp xe di chuyển ở các tốc độ khác nhau và thích ứng với điều kiện giao thông.
- Thay đổi chiều di chuyển: Cho phép xe di chuyển tiến hoặc lùi.
- Ngắt động cơ khỏi hệ truyền động: Tách động cơ khỏi hệ thống truyền lực mà không cần tắt máy, ví dụ như khi dừng đèn đỏ.
- Cung cấp dẫn động lực học: Cho các bộ phận công tác của xe chuyên dụng, tăng tính linh hoạt và hiệu quả hoạt động.
Hộp số ô tô
2. Phân Loại Hộp Số Ô Tô
Hiện nay, có hai loại hộp số ô tô chính: hộp số sàn và hộp số tự động. Hộp số tự động lại được chia thành các loại nhỏ hơn như hộp số tự động truyền thống, hộp số tự động vô cấp CVT và hộp số tự động ly hợp kép DCT.
3. Hộp Số Sàn
Hộp số sàn (số tay) yêu cầu người lái trực tiếp điều khiển để thay đổi tỷ số truyền động. Đây là loại hộp số lâu đời, mang lại cảm giác lái chân thật và thú vị.
3.1 Cấu Tạo Hộp Số Sàn
- Bánh răng: Bộ phận chính điều chỉnh tỷ số truyền, thay đổi tốc độ quay giữa các chi tiết.
- Trục hộp số: Hộp số ô tô dọc thường có 3 trục: trục sơ cấp, trục trung cấp và trục thứ cấp. Hộp số ngang có 2 trục: trục sơ cấp và trục thứ cấp.
- Bộ đồng tốc: Đảm bảo đồng tốc độ giữa các bánh răng khi vào số, tránh va đập.
- Ổ bi: Chuyển đổi ma sát trượt thành ma sát lăn, giảm tiếng ồn và kéo dài tuổi thọ.
- Vỏ và nắp hộp số: Chứa và bảo vệ các bộ phận bên trong.
Hộp số sàn ô tô
3.2 Ưu, Nhược Điểm Của Hộp Số Sàn
Ưu điểm:
- Cấu tạo đơn giản, chi phí sản xuất và bảo dưỡng thấp.
- Giá thành mua và sửa chữa rẻ hơn.
- Độ tin cậy cao, ít hỏng hóc.
- Hiệu suất truyền động tốt, tiết kiệm nhiên liệu.
- Bảo dưỡng và chăm sóc đơn giản.
- Mang lại cảm giác lái thú vị.
Nhược điểm:
- Điều khiển trực tiếp cần số có thể gây khó khăn khi xử lý tình huống, đặc biệt là đối với tài xế mới.
- Thao tác liên tục có thể gây bất tiện cho người già hoặc người mắc các vấn đề về xương khớp.
Ưu điểm hộp số sàn
3.3 Nguyên Lý Hoạt Động Của Hộp Số Sàn
Số tiến: Mô men từ động cơ truyền qua ly hợp vào trục sơ cấp. Cặp bánh răng trung gian tương ứng với cấp số tiến được kích hoạt, truyền động lực tới trục thứ cấp và trục dẫn động.
Số lùi: Khi chuyển sang số lùi, bánh răng nhỏ ở chế độ số lùi (idle gear) ăn khớp với bánh răng thứ cấp và trung gian. Bánh răng trung gian kích hoạt bánh răng thứ cấp và thông qua bánh răng trung gian khác, trục thứ cấp chuyển động ngược, giúp xe di chuyển lùi.
Nguyên lý hoạt động hộp số sàn
4. Hộp Số Tự Động
Hộp số tự động điều khiển việc thay đổi tỷ số truyền một cách tự động, mang lại sự tiện lợi và thoải mái cho người lái.
4.1 Cấu Tạo Hộp Số Tự Động
- Bộ bánh răng hành tinh: Gồm bánh răng mặt trời, bánh răng hành tinh và lồng hành tinh.
- Bộ ly hợp thủy lực: Đĩa ma sát trong bộ ly hợp ăn khớp với vành đai và di chuyển theo vành đai.
- Biến mô thủy lực: Truyền mô men xoắn từ động cơ đến trục vào hộp số.
- Bộ điều khiển điện tử: Sử dụng cảm biến để nhận thông tin đầu vào và xử lý thông tin, cung cấp dòng điện tới các van để đóng mở đường dầu đến các ly hợp.
Cấu tạo hộp số tự động
4.2 Ưu, Nhược Điểm Của Hộp Số Tự Động
Ưu điểm:
- Điều khiển hoàn toàn tự động, thao tác dễ dàng, tăng cường độ an toàn.
- Mang lại trải nghiệm lái thoải mái, dễ dàng và tự tin.
- Phù hợp với đường phố đông đúc và tốc độ tăng giảm thất thường.
Nhược điểm:
- Cấu tạo phức tạp, chi phí cao, dẫn đến tiêu hao nhiên liệu và chi phí chăm sóc, bảo dưỡng đắt hơn so với hộp số sàn.
4.3 Nguyên Lý Hoạt Động Của Hộp Số Tự Động
Số tiến: Sử dụng bộ bánh răng hành tinh và ly hợp tương ứng. Mô men xoắn từ trục khuỷu của động cơ truyền tới trục vào của hộp số, sau đó cần đóng 2 ly hợp để truyền mô men xoắn tới trục ra. Bộ điều khiển điện tử sẽ đóng mở đường dầu đến các ly hợp, đưa xe vào số tiến.
Số lùi: Khi xe đi lùi, ly hợp số 2 và ly hợp số 5 của hộp số được đóng. Ly hợp số 2 giữ cố định vành đai ngoài của bộ bánh răng hành tinh số 2, trong khi ly hợp số 5 cho phép mô men xoắn truyền từ trục biến mô sang trục bánh răng mặt trời. Mô men xoắn sau đó chuyển qua trục ra của hộp số để xe di chuyển lùi.
Nguyên lý hoạt động hộp số tự động
5. Hộp Số Tự Động Vô Cấp CVT
Hộp số tự động vô cấp CVT sử dụng 2 pulley có thể thay đổi đường kính, kết nối qua một dây đai để thay đổi tỷ số truyền linh hoạt, tạo ra trải nghiệm di chuyển êm ái.
Ưu điểm:
- Hoạt động nhẹ nhàng, tiết kiệm nhiên liệu và cấu tạo nhỏ gọn hơn so với hộp số tự động.
- Mang lại cảm giác m
ượt mà khi lái và khả năng điều khiển chính xác các chế độ lái.
Nhược điểm:
- Tiếng ồn khi tăng tốc, chi phí bảo dưỡng và sửa chữa cao, không phù hợp với các dòng xe thể thao.
6. Hộp Số Ly Hợp Kép
Hộp số ly hợp kép gồm 2 bộ ly hợp ma sát ướt độc lập, một điều khiển bánh răng cấp số lẻ (1, 3, 5 và số lùi), ly hợp còn lại điều khiển bánh răng cấp số chẵn (2, 4 và số lùi). Cấu trúc này giúp quá trình sang số nhanh chóng, mượt mà và chính xác.
7. Một Số Lỗi Thường Gặp Ở Hộp Số Ô Tô
- Chuyển động giật cục và tiếng ồn không bình thường: Có thể do dầu hộp số khô hoặc bộ phận hỏng, cần kiểm tra và thay dầu.
- Rò rỉ dầu hộp số: Biểu hiện bằng vết dầu ở gầm xe, yêu cầu đưa xe vào gara ngay lập tức để tránh thiệt hại.
- Mùi lạ từ hộp số: Có thể do bánh răng quá nhiệt, thường do thiếu dầu nhớt, yêu cầu kiểm tra.
- Hộp số giảm độ nhạy: Biểu hiện bằng việc giảm số khó, trượt số, không thể chuyển số. Khi gặp vấn đề này hãy đưa xe đi kiểm tra để đảm bảo an toàn và trải nghiệm lái xe.
Lỗi hộp số ô tô
8. Kết Luận
Hondahanoi.vn hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về hộp số ô tô. Việc hiểu rõ về chức năng và nguyên lý hoạt động của hộp số sẽ giúp bạn vận hành xe an toàn và hiệu quả hơn. Đừng quên ghé thăm hondahanoi.vn để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về xe máy, ô tô, mô tô và xe độ.
